Gračanica

Gračanica

Manastir Gračanica je jedan od najlepših spomenika srpske srednjovekovne umetnosti. Nalazi se u istoimenom selu, 9 km jugoistočno od Prištine.

Od srednjovekovnog manastirskog kompleksa očuvana je samo crkva posvećena Blagoveštenju. Podignuta je 1321. godine, kao zadužbina kralja Milutina, u formi petokupolne građevine sa osnovom u obliku upisanog krsta i fasadama od naizmeničnih redova opeke i kamena.

Centralna kupola se oslanja na četiri stupca, nadvišujući glavni prostor, koji se na istoku nadovezuje na oltarski prostor, na zapadu na unutrašnju pripratu, a na severu i jugu na bočne brodove, koji se završavaju na dvema posebnim kapelama. Sa svoje tri apside, spolja prostrane, istočni deo hrama čini jedinstvo sa celom građevinom.

Freske u Gračanici oslikali su grčki majstori iz Soluna, čuveni Mihailo i Evtihije, koji su živopisanje završili 1321. Odlično su očuvane i pripadaju narativnom slikarstvu, karakterističnom za srpsku i vizantijsku umetnost prve polovine 14. veka. U poređenju sa freskama iz prethodnog veka, kompozicije su manje, a motivi raznovrsniji, uključujući scene iz života svetitelja i crkvenog kalendara. U Gračanici je, prvi put u starom srpskom slikarstvu, naslikana geneološka loza dinastije Nemanjića, sa 16 portreta, a na ulazu u crkvu nalaze se portreti ktitora kralja Milutina i njegove žene Simonide. NJene, na slici oštećene oči, inspirisale su pesnika Milana Rakića da napiše jednu od najlepših pesama novije srpske književnosti.

U manastiru se nalazi značajna zbirka ikona, među kojima je najstarija Hrista Milostivog iz 14. veka, jedinstvena po svojim velikim dimenzijama (269 x 139 cm).

Od jula 2006. na Listu svetske kulturne baštine UNESCO-a upisani su manastiri Pećka patrijaršija i Gračanica i crkva Bogorodice LJeviške u Prizrenu, uz prethodno upisan manastir Dečani, pod zajedničkim nazivom "Srednjovekovni spomenici na Kosovu (Srbija)". A od 2006. nalazi se i na UNESCO Listi svetske baštine u opasnosti, zbog nestabilne situacije koja vlada u AP Kosovo i Metohija, trenutno pod upravom UNMIK-a. Poseta manastiru moguća je samo uz vojnu pratnju KFOR-a.

INFO