«Dani rusinske kulture» u Etnografskom muzeju, Beograd, od 15. do 28. avgusta 2016. godine

14. Avgust 2016

Programi u okviru „Dana rusinske kulture» održavaju se u Etnografskom muzeju u Beogradu od 15. do 28. avgusta 2016. Godine.

Na teritoriji današnje Srbije Rusini žive preko 260 godina. U njihovoj bogatoj tradiciji, 17. januar 1751. godine ostao je zabeležen kao poseban datum.Toga dana je administrator komorskih imanja Habzburške monarhije u Bačkoj, Franc Jozef de Redl, potpisao ugovor o naseljavanju komorske pustare Veliki Krstur. Taj datum je, posle konsultacija rusinske zajednice, prihvaćen kao nacionalni praznik, a odluka o tome doneta je na sednici Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine u Srbiji aprila 2007. godine, zajedno sa Odlukom o nacionalnim simbolima Rusina u Srbiji.

Na prostoredanašnje Srbije Rusini su se doselili iz severoistočnih županija tadašnje Ugarske, koje se danas nalaze u Istočnoj Slovačkoj, Zakarpatskoj Ukrajini i Mađarskoj. Prema odredbi tog ugovora, kolonisti su po nacionalnosti morali da budu Rusini (Ruthen-i), po statusu ljudi sa pravom slobodnog preseljavanja, a po veroispovesti grkokatolici (unijati). Godine 1848. rusinska zajednica brojala je 8 500 duša, čiji su pripadnici živeli uRuskom Krsturu, Kucuri, Novom Sadu, Šidu, Berkasovu, Starom Vrbasu, Bačincima, Petrovcima i Mikluševcima (sadašnja Republika Hrvatska). Kasnije se broj Rusina u Đurđevu i Gospođincima povećava, a nastaju i rusinske kolonije u Bikič Dolu, Sremskoj Mitrovici, Novom Orahovu i Subotici.

Nakonzavršetka Prvog svetskog rata, na Velikoj narodnoj skupštini 25. novembra 1918. godine u Novom Sadu, kada je doneta Odluka o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbiji, učestvovao je čak 21 predstavnik rusinske nacionalne zajednice.

Rusini su po veroispovestigrkokatolici. Za svog duhovnog poglavara priznaju rimskog papu, neguju istočni obred i običaje i koriste crkvenoslovenske knjige. Prva parohija osnovana je u Ruskom Krsturu 1751. godine. Za grkokatolike u Hrvatskoj i za Rusine u Bačkoj 1777. godine osnovana je Episkopija sa sedištem u Križevcima. U pogledu crkvene organizacije, Rusini su danas pripadnici Apostolskog egzarhata za grkokatolike u Srbiji i Crnoj Gori, koji je ustanovljen 2003. godine.

Prva rusinska, tada konfesionalna škola, otvorena je u Ruskom Krsturu 1753. godine, a danas je na rusinskom jeziku ostvarena obrazovna vertikala od predškolskog do fakultetskog obrazovanja. Katedraza rusinski jezik i književnost, danas Odsek za rusinistiku, osnovana je 1982. godine na Filozofskom fakultetu Novosadskog univerziteta.

Prvi Rusinski kalendarizašao je 1921. godine, aRusinske novine 1924. godine. NJihovu tradiciju danas nastavlja Novinsko-izdavačka ustanova Ruske slovo. Prva knjiga na jeziku ovdašnjih Rusina Idilski venac Iz mog sela autora Havrijila Kosteljnika štampana je 1904. godine.

U okviru Javnog servisa – RUV, više od 60 godina postoji Redakcija na rusinskom jeziku u Radio Novom Sadu, a preko 30 godina Rusinska redakcija u TV Novi Sad, danas Televiziji Vojvodine.

Radiočuvanja, unapređivanja i razvijanja kulture vojvođanskih Rusina, Skupština Autonomne Pokrajine Vojvodine i Nacionalni savet rusinske nacionalne manjine osnovali su 2008. godine Zavod za kulturu vojvođanskih Rusinakao najreprezentativniju instituciju kada je u pitanju široki dijapazon kulturnih oblasti kod Rusina na ovim prostorima.

Rusini se danas mogu pohvaliti zavidnim brojem intelektualaca i umetnika koji rade i stvaraju širom naše zemlje. Najistaknutiji među njima su članoviSrpskeakademije nauka i umetnosti, Vojvođanske akademije nauka i umetnosti, Nacionalne akademije nauka Ukrajine i Svetske akademije rusinske kulture. O vrednosti rusinskih stvaralaca svedoče i brojna priznanja i nagrade Republike Srbije koja se dodeljuju za visoka naučna i umetnička dostignuća. Među Rusinima danas postoji respektabilan broj doktora i magistara nauka na univerzitetima u Novom Sadu i Beogradu, značajan broj lekara, inženjera, profesora, pisaca, novinara, muzičara, glumaca i sportista koji su poštovani i u širem okruženju.

Premaposlednjem popisu iz 2011. godine,u Republici Srbiji i Vojvodini bilo je 14.246 pripadnika rusinske nacionalne zajednice. U Republici Srbiji i Vojvodini Rusini danas predstavljaju malobrojnu, ali po tradiciji i po svojim kulturnim obeležjima prepoznatljivu nacionalnu zajednicu. Zahvaljujući preko dvoipovekovnom postojanju na ovom prostoru, Rusini smatraju Republiku Srbiju svojom domovinom. Ujedno su i posrednik u vezama Srbije sa regijama i državama srednje i istočne Evrope, gde su njihovi istorijski koreni.