Kosovski i šarkoski vez – radovi ženskih udruženja iz Vojvodine i Mađarske u Etnografskom muzeju u Beogradu

18. April 2018

Kosovski i šarkoski vez opstaju i danas. Prilagođeni novim materijalima, novom načinu života i potrebama, suočeni s problemima svakodnevice, ovi vezovi nastavljaju svoj razvojni put.

Za to što se i danas praktikuju, koriste kao dekoracija sa svešću o simbolici i vrednostima koje poseduju, zaslužni si i Udruženje građana „Vredne ruke Novog Sada” koji brinu za opstanak kosovskog veza, Udruženje za narodnu umetnost županije Tolna i Mađarski folklorni centar u Vojvodini/VMF, čije članice i danas neguju šarkoski vez.

Udruženje građana „Vredne ruke Novog Sada” je osnovano 2004. s ciljem očuvanja tradicije i učestvovanja na manifestacijama takmičarskog karaktera. Članice se uglavnom bave vezom, a naglasak je na izradi replika, odnosno verno kopiranih starih motiva s namerom da se sačuvaju i pokažu stari načini ukrašavanja predmeta.

S obzirom na to da je reč o udruženju koje okuplja pripadnike različitih naroda – Mađare, Srbe i Hrvate, članovima je data sloboda stvaralaštva koja podrazumeva da svako radi motive po izboru, jer „kad svako ono što radi, radi s ljubavlju, to je najbolje urađeno”.

Udruženje učestvuje na izložbama različitog tipa, u zemlji i inostranstvu, a glavni cilj je učešće na međunarodnim izložbama takmičarskog karaktera, koje u Vojvodini organizuje Savez ljubitelja ručnih radova i kolekcionarstva, na kojima najbolji izlagači dobijaju zvanje velemajstora.

Udruženje „Vredne ruke Novog Sada” jedan je od predlagača da se kosovski vez uvrsti na Nacionalnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa.

Udruženje za narodnu umetnost županije Tolna osnovano je 1996. godine u Seksardu/Mađarska. Cilj Udruženja je negovanje, prezentacija i razvijanje dobrog, funkcionalnog i lepog okruženja zasnovanog na vrednostima i idejama nacionalne materijalne kulture i poštovanju zakonitosti kako u zanatstvu i primenjenoj umetnosti tako i u narodnom stvaralaštvu. Udruženje ima 113 članova, većina njih živi u 35 naselja županije Tolna, i praktikuju 21 narodni zanat.

Negovanje lokalne tradicije, očuvanje i prezentovanje narodnog zanatstva budućim generacijama smatra se vrlo važnim. Da bi omladini predali znanje za koje je potrebna stručnost, mnogi članovi Udruženja su završili kurs za instruktora-predavača narodne umetnosti, ili su obučeni majstori narodnog stvaralašta.

Članice svoj rad zasnivaju na istraživanjima vezanim za oblast svog delovanja, prikupljaju motive koji su i dalje prisutni, koji se još uvek mogu pronaći, i na taj način razvijaju znanje, a tradiciju čine prisutnom i živom negujući je. Istraživanje unutar struke, samo stvaranje i obučavanje u zanatskim veštinama budućih generacija, čini most između prošlosti, sadašnjosti i budućnosti, između starog i novog, između starih i mladih, kako se u Udruženju smatra.

Mađarski folklorni centar u Vojvodini/VMF osnovan je 1995. godine u Bačkoj Topoli. Ima 110 članova s teritorije Vojvodine, iz 48 naselja. Sedište mu je u Subotici. Centar poseduje opremljene radionice za obuku iz oblasti starih zanata, i učionice za teoretsku nastavu s bibliotekom.

VMFje osnovan s ciljem očuvanja, negovanja i prenošenja mađarske narodne tradicije. Glavna područja rada su obuke na teme: narodni ples, izvorna narodna pesma, izvorna narodna muzika i narodna radinost (tkanje, vez, grnčarstvo); zatim priprema i ukrašavanje nošnji, izrada tradicionalnih instrumenata, drvodeljstvo, ukrašavanje jaja, izrada medenjaka i sl.)

Ova organizacija je zamišljena kao matična kuća koja objedinjuje pojedince koji se bavi mađarskim folklorom (bilo duhovnim ili materijalnim), obezbeđuje im potrebne informacije, adekvatno stručno usvršavanje i pomoć u ostvarivanju različitih projekata vezanih zamađarski folklor.