Veliki župan srpski i osnivač dinastije Nemanjića.
Upravljao oblastima oko Toplice, donje doline Ibra, Rasine, Reke i Dubočice. Posle smrti cara Manojla Komnina (vladao 1143-1180), napao je Vizantiju zajedno sa Mađarima. Nastavio je da ratuje sam i proširuje svoju državu. Srbiji priključuje Zetu, Trebinje, Zahumlje i Metohiju. Kada se Vizantija oslobodila pritiska krstaša, napada Nemanju i primorava ga da joj vrati sve osvojene zemlje preko Morave. Nemanja je uspeo da sačuva samostalnost Srbije. U jačanju vlasti oslanjao se na crkvu, kojoj, zauzvrat, daje povlastice, poklone i velike posede. Podigao je više crkava i manastira, a 1196. odrekao se prestola u korist srednjeg sina Stefana Nemanjića. Kao Simeon zakaluđerio se u manastiru Studenica i otišao na Svetu Goru. Tamo je, zajedno sa sinom Savom, podigao manastir Hilandar, koji će ubrzo postati duhovno središte Srba.